Nieuwe regelgeving arbo en milieu - wat is er veranderd in 2023

Door de ontwikkelingen tijdens de afgelopen coronajaren is de richtlijn Werk-privébalans uit 2013 herzien. Deze richtlijn met achtergronddocument biedt actuele aanbevelingen voor Arbo professionals. Er was ook nog even sprake van een Wet op recht op onbereikbaarheid. Het wetsvoorstel is in behandeling bij de Tweede Kamer. Het is nog niet bekend wanneer de nieuwe wet in werking moet treden.

Dit jaar is de Europese Richtlijn voor de bescherming van klokkenluiders geïmplementeerd in de Nederlandse wetgeving. Concreet betekent de Wet bescherming klokkenluiders dat ieder bedrijf met vijftig of meer werknemers verplicht is tot het invoeren van een interne meldregeling: De klokkenluidersregeling. Met deze wet staan klokkenluiders veel sterker. Een belangrijk element uit de wet is namelijk de omgekeerde bewijslast. In het verleden moest de klokkenluider met bewijzen komen die zijn aanklacht ondersteunden. Tegenwoordig moet de werkgever met bewijzen komen die de klokkenluider in het ongelijk stelt.

De nieuwe Europese Verordening machineproducten omvat nieuwe veiligheidseisen voor machines. De voorgaande Machinerichtlijn was namelijk flink verouderd en dekte de risico’s van nieuwe technologieën niet voldoende. Machines die geen hoog risico meer opleveren, staan niet meer op de lijst. Machines met AI-toepassingen voor veiligheid staan er nieuw op. De verplichte conformiteitsbeoordeling door derden geldt nog maar voor zes categorieën hoogrisicomachines. De nieuwe Machineverordering is volledig van toepassing vanaf januari 2027. Dan wordt ook de Machinerichtlijn ingetrokken.

Een werkgever is verplicht om een ernstig bedrijfsongeval te melden bij de Nederlandse Arbeidsinspectie. In 2023 is een nieuwe aanpak in werking getreden voor de afhandeling van zo’n melding: de arbeidsinspecteur die het bedrijf na een ongeval bezoekt kan voorstellen dat de werkgever zelf de oorzaken van het ongeval onderzoekt. Ook moet de werkgever dan binnen vijftien dagen een verbeterplan opstellen om eenzelfde bedrijfsongeval voortaan te voorkomen. Zo’n zelfonderzoek is in de meeste gevallen mogelijk, maar bijvoorbeeld niet als iemand is overleden bij et ongeval.

Het doel van deze nieuwe werkwijze is dat de werkgever leert van een ongeval. Bij een goed onderzoek met verbeterplan hoeft de werkgever bovendien geen boete te betalen voor het bedrijfsongeval. Na enige tijd komt een arbeidsinspecteur langs om te controleren of het verbeterplan goed wordt uitgevoerd. De praktijk laat zien dat zo’n zelfonderzoek een behoorlijke deskundigheid en tijdsbestendig vergt. Regelmatig krijgt een bedrijf na een zelfonderzoek in eerste instantie een afwijzing van de Arbeidsinspectie. Meestal omdat de achterliggende oorzaken van een ongeval onvoldoende in de rapportage en de gekozen maatregelen naar boven zijn gekomen.

Om werkgevers te ondersteunen, heeft de Arbeidsinspectie een digitale Zelfinspectietool voor ongevalsonderzoek opgesteld. Deze nieuwe werkwijze is overigens niet van toepassing als het slachtoffer een familielid is van de werkgever of jonger is dan 18 jaar. Ook niet als de werkgever een handhavingsgeschiedenis heeft. Een werkgever mag weigeren om het onderzoek zelf uit te voeren. Dan neemt de Arbeidsinspectie het ongevalsonderzoek op zich. Dat laatste is ook het geval als het bedrijf zelf een onderzoeksrapport en verbeterplan oplevert, maar de kwaliteit ervan, ondanks opmerkingen van de inspectie, ondermaats blijft.

Per 1 januari 2023 is aangepast regelgeving van kracht geworden voor bedrijven die werken met een zodanige hoeveelheid gevaarlijke stoffen dat deze een zwaar ongeval kunnen veroorzaken. Door de aanpassing vallen nu minimaal 200 extra bedrijven onder deze regeling Aanvullende Risico-Inventarisatie -Evaluatie (ARIE). Werkgevers moeten zelf nagaan of de nieuwe regeling voor hun bedrijf geldt. ARIE-plichtige bedrijven moeten een aanvullende RI&E uitvoeren die gericht is op de beheersing van risico’s van zware ongevallen, een veiligheidsbeheerssysteem ontwikkelen en invoeren en een intern noodplan opstellen. Ook moeten deze bedrijven zelf een melding doen aan de Nederlandse Arbeidsinspectie dat ze ARIE-plichtig zijn. Nieuwe ARIE-bedrijven hebben tot januari 2024 de tijd om aan de verplichtingen van de ARIE te voldoen.

Vanaf augustus 2023 is het onder de REACH-restrictie verplicht dat iedere werknemer die met pur werkt hier een speciale opleiding voor heeft gevolgd. In purschuim zitten diisocyanaten; gevaarlijke stoffen die onder andere astma kunnen veroorzaken. Naast de bekende purschuimbusjes kan et ook gaan om lijmen en lakken die diisocyanaten bevatten. En ook om tweecomponenten purschuim. Als er alleen wordt gewerkt met producten die minder dan 0,1 gewichtsprocent diisocyanaten bevatten, dan geldt de opleidingsplicht niet. Er is speciaal ontwikkelde website waarop de voorgeschreven trainingen voor het werken met diisocyanaten te vinden (safeusediisocyanates.eu/nl). De werkgever moet ervoor zorgen dat de betrokken medewerkers een opleiding volgen, dat dit in het bedrijf geregistreerd wordt en dat de opleiding iedere vijf jaar herhaald wordt.

Vanaf 1 juli 2023 zijn de werkgever en een langdurig zieke medewerker verplicht om beide hun visie op het re-integratietraject op meerdere momenten te geven en vast te leggen. Dit moet tot meer betrokkenheid bij de re-integratie leiden. De meningen van beide betrokkenen moeten worden vastgelegd bij het opstellen en bijstellen van het gezamenlijke plan van aanpak en bij de eerstejaarsevaluatie.

Tekst: Keon Langenhuysen

Artikel uit Arbo magazine